Duurzame Shea Boter
Sheaboter is een product wat gewonnen wordt uit de noten van de Afrikaanse inheemse Vitellaria paradoxa boom, beter bekend als de shea-boom. De sheaboter heeft een hoog vet en vertzuur-gehalte en heeft daarom een sterke hydraterende werking. De boter wordt daarom ook al jaren door Afrikaanse vrouwen gebruikt om hun huid te beschermen.
De vraag naar Shea Boter is in de afgelopen jaren meer dan verdubbeld, en is een veelvoorkomend ingrediënt in cosmetische producten over de hele wereld. De shea-industrie is sterk afhankelijk van vrouwen, aangezien het oogsten en verwerken van shea in West-Afrika waar de shea-bomen groeien gezien wordt als vrouwenwerk. In totaal werken er momenteel zo’n 16 miljoen vrouwen in 21 Afrikaanse landen in de shea industrie. Om deze vrouwen te ondersteunen zijn er in de loop der tijd meerdere organisaties en collectieven opgezet. Een goed voorbeeld hiervan is de in 2011 opgerichte Global Shea Alliantie (GSA).
De GSA is een non-profit industrievereniging waaraan 500 leden uit 35 landen zich hebben aangesloten. Onder GSA haar leden zijn vrouwengroepen, merken en retailers, leveranciers en NGOs, in Europa zijn bijvoorbeeld Beiersdorf en The Body Shop lid. De organisatie heeft het doel een competitievere, duurzamere en winstgevende shea industrie te creëren. Dit wordt gedaan via publiek-private partnerschappen via waar industrieduurzaamheid verbeterd wordt, kwaliteitspraktijken en standaarden ontwikkeld worden en de shea-industrie gepromoot wordt.
In 2014 lanceerde de organisatie haar duurzaamheidsprogramma, waarin industrie brede uitdagingen werden geïdentificeerd. Op basis van dit programma worden er in door stakeholders ondersteunde samenwerkingsprojecten duurzaamheidsoplossingen geïmplementeerd. Door deze aanpak worden de Afrikaanse vrouwengroepen empowered en het shea-ecosysteem beschermd. In het duurzaamheidsprogramma zijn de organisatie van zakelijke trainingen voor de shea-verzamelaars, gezondheids- en veiligheidsinitiatieven en lokale R&D op de sheaboom opgenomen.
Als onderdeel van het duurzaamheidsprogramma worden er 250 pakhuizen gebouwd, welke gedoneerd worden aan vrouwengroepen verspreid over West-Afrika. In 2019 werd er in samenwerkingsverband met 25 partners de donatie van 86 pakhuizen gerealiseerd waarvan 54,800 vrouwen profiteren. De pakhuizen stellen de lokale vrouwengroepen in staat om shea te verzamelen en te verwerken in voldoende hoeveelheid om direct aan groothandelaren te verkopen. Het direct verkopen van de shea-producten aan groothandelaren vergroot het winstmarge met meer dan 50%. Via dit project worden 137,500 plattelandsvrouwen geholpen, en wordt verzorgd dat 7% van de totale shea export van Afrika van duurzame en traceerbare bronnen komt. Van de 250 vrouwengroepen die pakhuizen ontvangen worden er over een periode van 5 jaar 500 vrouwen getraind in zakelijke ontwikkeling. Dit moet de groepen in staat stellen de werkzaamheden zo goed mogelijk te managen en zo winstgevend mogelijk te maken. De vrouwen leren hier bijvoorbeeld over het management van de pakhuizen, onderhandelen met groothandelaren en collectief marketen.
Voor de shea-verzamelaars zijn er meerdere mogelijke gezondheids- en veiligheidsrisico’s, waaronder slangenbeten en brandwonden. Deze worden vergroot door de groeiende vraag naar shea, wat ertoe leidt dat de vrouwen shea verzamelen van buiten de gecultiveerde gebieden. Om meer inzicht te krijgen in de gezondheids- en veiligheidsrisico’s zijn er in zes landen pilotprojecten gestart. Op basis hiervan zijn er lokale oplossingen geïntroduceerd, zo wordt er veiligheidsuitrusting gedoneerd en krijgen vrouwen training in eerstehulpverlening.
Voor het verbeteren van de shea-bomen wordt er samengewerkt met het World Agroforestry Centre (ICRAF) en andere publieke en private onderzoeksinstituten. Via het onderzoek moet het fruit van de shea-bomen een grotere pulp tot vrucht ratio krijgen met betere voedingswaarden en een pit met een hoger vetgehalte. Ook worden de bomen ontwikkeld voor grotere fruit opbrengst, verbeterde resistentie tegen parasieten en droogte, en kortere draagtijden. Zo wordt in Uganda met een nationaal onderzoeksinstituut samengewerkt op superieure bomen te identificeren welke in een kweek- en domesticatieprogramma gebruikt kunnen worden. Vergelijkende onderzoeken zijn ook opgezet in Benin en Burkina Faso.
Lokale shea-verzamelaars worden d.m.v. trainingsprogramma’s de beste praktijken in parklandschap-management bijgebracht. De focus in deze trainingen ligt op het opleiden van de vrouwen in het verjongen, snoeien en enten van de bomen en zaailingen. Met de nieuwe kennis moeten de lokale vrouwen ervoor kunnen zorgen dat de boomdichtheid geoptimaliseerd wordt, de productiviteit verbeterd wordt, de boompopulatie verjongd wordt en dat de huidige producerende bomen beschermd worden. Ook wordt de organisatie van trainingen die de rechten van de vrouwen versterkt m.b.t. toegang tot sheapitten, bomen en parklandschappen en welke landbezit conflicten vermijden gestimuleerd. Op specifieke locaties worden de vrouwen hierbij getraind in biodiversiteitsbehoud en -bescherming, bijvoorbeeld aan de hand van bijenhouden. Bijen zijn verantwoordelijk voor de bestuiving van 88% van de shea-bomen en het houden van bijen vergroot de productie dan ook aanzienlijk.
Via het conserveren van parklandschappen hoopt de organisatie bedreigingen tot sheaboom populaties te bestrijden. Hiervoor zijn er drie projecten opgezet, waarin stukken demonstratie land voor lokale vrouwen gecreëerd worden, bronnen voor alternatief brandstofhout geplant worden en de shea verwerking geoptimaliseerd wordt. In het effectiever maken van de shea verwerking, worden er technieken ingevoerd waardoor het water en houtgebruik verminderd wordt. Zo zijn er al bijna 3500 verbeterde en energie-efficiëntere fornuizen gedoneerd. Het afvalmateriaal van de shea wordt hierbij verwerkt tot biobrandstof voor de lokale vuren, en voor het vloeibare afval worden bio-vergistingsinstallaties ontwikkeld om het restafval om te zetten tot biogas.